Grensgevallen

Niets is wat het lijkt? De wetenschap achter complotdenken

19 februari 2017

Wie kun je nog geloven? In een wereld waarin wordt gelekt en gehackt, waarin de alternatieve feiten je om de oren vliegen en nepnieuws in de omloop is, is het soms lastig wie we nog kunnen geloven. In deze aflevering van Radio Swammerdam spreken we over complotdenken met Jan-Willem van Prooijen -gedragspsycholoog verbonden aan de VU, en journalist Maarten Reijnders. De één gelooft wat meer; de ander wat minder. Maar waar ligt de grens tussen kritisch zijn en een complotdenker? Of schuilt er ook waarheid achter een complotdenker?

Ook windt columnist Bas Belleman zich op over de complottheorieën die zich keren tegen zijn held Shakespeare.

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen VI: Dieren zijn net mensen

4 december 2016

We hebben allemaal wel iets met dieren… Om te vertroetelen, om naar te kijken, of op ons bord om op te eten. Hoe staat het met de verhouding tussen mens en dier? Staan we nog steeds bovenaan in het dierenrijk of wordt het tijd om van dit idee af te stappen?

Froukje en Elmer praatten hierover met hoogleraar Maarten van Reesink over zijn specialisme Animal Studies en psycholoog en filosoof Esteban Rivas, die alles kon vertellen over de sociale intelligentie van dieren; van mensapen en olifanten tot en met honden en vogels. Op veel vlakken zaten onze gasten op één lijn, maar over het verschil tussen dier en mens op het gebied van taal konden zij het toch niet helemaal eens worden.
Ook las onze columniste geurhistorica Caro Verbeek een prachtige column voor over hoe wij mensen misschien een voorbeeld kunnen nemen aan dieren wat betreft het aan elkaar ruiken.

Luisteren dus!

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen V – Op de grens tussen kunst en wetenschap

27 november 2016

Kun je kunstenaar zijn en wetenschapper? Is wetenschap eigenlijk niet ook een soort kunst? Was het vroeger makkelijker om zowel kunstenaar als wetenschapper te zijn? Vanochtend stelden Misha en Elmer deze vragen aan socioloog en kunstenaar Hans Abbing (UvA) en kunsthistoricus Bert van de Roemer (UvA).

Bert vertelde over de collecties van de 17e-eeuwse medicus Frederik Ruysch wiens preparaten ook een sterk kunstzinnig karakter hadden. We leren dat wetenschappers die heel keurig en met groot esthetisch besef hun rariteitenkabinetten organiseerden, dachten dat je door kunst de natuur kon verbeteren. Hans Abbing, zelf socioloog, econoom én kunstenaar, vertelde over de raakvlakken tussen kunst en wetenschap en of die twee werelden steeds meer naar elkaar groeien of niet. Is het wenselijk dat kunst ‘intellectualiseert’? Machiel Keestra verzorgde een column over de rol van creativiteit in de verschillende wetenschapsdisciplines en betoogde dat de grens tussen kunst en wetenschap beslecht moest worden. Mirjam en Marie-Beth maakten een reportage over de tentoonstelling Imaginary Math in het VoxPop-museum van de UvA. Terugluisteren dus.

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen IV: Is economie een wetenschap?

7 oktober 2016

Is een economie een wetenschap? En kunnen economen de toekomst voorspellen? Daar praten Elmer Rikhof en Henk Ruigrok van der Werven over met Dr. Ed Westerhout, universitair hoofddocent economie verbonden aan de Universiteit van Tilburg.

De column werd deze week voorgelezen door geurhistorica Caro Verbeek, over de geur van geld oftewel ‘Pecunia non olet’.

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen III: Interdisciplinariteit, modewoord of heilige graal?

17 april 2016

Multi-, meta-, non-, trans- maar vooral: interdisciplinariteit. Wat is het, waarom is het zo belangrijk en hoe werkt het in de praktijk? Vandaag hadden we het daarover in de allerlaatste uitzending die Lieven samenstelt voor Swammerdam, tevens de laatste uitzending in het dossier Grensgevallen van de Wetenschap. Samen met Misha sprak Lieven daarom met Loet Leydesdorff, hoogleraar dynamiek van de wetenschapscommunicatie en technologische innovatie aan de UvA, en met Mieke Bal, voormalig hoogleraar theoretische literatuurwetenschap en videokunstenaar. In een levendige gesprek dat opgebouwd was als een onderzoekspaper dat Lieven zo zou kunnen inleveren op de universiteit bespraken we zorgvuldig verschillende facetten van het fenomeen interdisciplinariteit zoals haar geschiedenis, waarom dit fenomeen zo populair is in de wetenschap en ook hoe het zich uit in onderwijs en onderzoek. 

Daarnaast verzorgde onze vaste columnist Machiel Keestra, verbonden aan het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (UvA) een passende column. Hij verbond via inzichten van de Franse socioloog Pierre Bourdieu de recente onderzoeksrapporten over ongelijkheid  in het onderwijs en op de voetbalclub met interdisciplinair onderwijs aan de universiteit.

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen II: UFO’s bestaan gewoon

3 april 2016

UFO’s bestaan gewoon. Dat is de conclusie die dr. ir Coen Vermeeren, hoofd van het Studium Generale aan de TU Delft, trekt nadat hij dit fenomeen grondig onderzocht heeft. Volgens Vermeerden wordt het tijd dat wij de vele UFO-klokkenluiders en ooggetuigen serieus nemen. Met zijn boek, ‘UFO’s bestaan gewoon’, roept hij de wetenschap dan ook op om het UFO fenomeen open en grondig te onderzoeken. In deze uitzending van Radio Swammerdam interviewen Elmer Rikhof en Misha Melita hem.

De column werd deze uitzending verzocht door Heidi Dorudi.

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen I: Wetenschap van de Wetenschap

7 februari 2016

In deze eerste aflevering in het dossier Grensgevallen bespreekt Luuc Brans met twee wetenschappers wanneer iets wetenschap mag heten. Aan tafel zitten professor in de antropologie van de wetenschap Amade M’charek, die bepleit dat het verkeer tussen maatschappij en wetenschap een nieuw object van studie zou moeten zijn. Ook schuift wetenschapsfilosoof Lukas Verburgt aan, hij onderzocht op ideehistorische wijze de waarschijnlijkheidsleer van de 19e eeuw. Daarbij keek hij vooral naar wat níet beschreven werd.

Onze vaste columnist Machiel Keestra had het in zijn bijdrage over grenzen in de wetenschap, en waarom die grenzen soms overschreden moeten worden.

Dossier: Grensgevallen