2014 — 2015

Welke verklaringen zijn er voor obesitas?

Eten, eten en dan nog eens eten: obesitas vormt een groot probleem. Het risico op obesitas blijkt toe te nemen wanneer je als kind in de baarmoeder blootgesteld geweest bent aan hormoonverstorende stoffen. Juliette Legler, hoogleraar toxicologie aan het instituut voor milieuvraagstukken (VU) doet hier onderzoek naar.

Ook spraken we met Richard IJzerman, internist-endocrinoloog (VUmc), die onderzoekt hoe onze hersenen en hormonen reageren op het denken aan voedsel en voedselinname zelf. Wat zegt zijn onderzoek over onze “hongerige hersenen”?

Dossier: 2014 — 2015

Masterstudenten over hun scripties

Radio Swammerdam spreekt met veelbelovende scriptieschrijvers van de Universiteit van Amsterdam. Eerst spraken we met Marieke Zoodsma over haar masterscriptie. Zij deed veldwerk in Bosnië en onderzocht hoe lokale NGO’s kunnen bijdragen aan de verzoening tussen drie sterk gepolariseerde bevolkingsgroepen. Daarnaast vertelde Minke Hajer is op dit moment nog bezig met haar scriptie. Uit het gesprek volgde een beeld van het leven in Nederland als uitgeprocedeerde ongedocumenteerde asielzoeker.

De aflevering erna vertelde masterstudent Monique Verhoeven over de onderwijsaspiraties van pubers ten opzichte van hun ouders en de rest van de klas. Want hoe ver is Nederland als het gaat om een meritocratie (=je kan het net zo ver schoppen als je verdient, ondanks je afkomst)? Volgens Monique zijn we ver, maar we zijn er nog niet. Want de verwachtingen van scholieren heeft nog te veel met verwachting van de ouders te maken, en dat kan een achterstand opleveren.

Tenslotte schreef Masya Boon een gedachten-experiment over hoe het is om je eigen kloon te ontmoeten, ze deed dat aan de hand van drie sciencefictionfilms waarin de hoofdrol zijn evenbeeld tegenkomt. Door te kijken naar o.a. Arnold Schwarzenegger gaf Masya mogelijke antwoorden op existentiële vragen. Eerst vat ze haar scriptie samen in een minuut en neemt ons daarna mee in een gedachten-experiment over de vage grens tussen onszelf en onze kloon.

Luister de eerste aflevering hierboven terug, en de tweede hier:

Dossier: 2014 — 2015

Achter de schermen van Google

Google en Wikipedia dicteren steeds meer onze kennis. Maar hoe bepaal je wat belangrijke informatie is, en is kennis echt macht? In Radio Swammerdam sprak hoogleraar Computerwetenschappen Maarten de Rijke (UvA) met presentatoren Luuk Ex en Lieven Heeremans. De Rijke zit achter de knoppen van steeds slimmer zoekende algoritmes en is bezig met het ontwikkelen van “Slow Search”. Maar wat is een algoritme eigenlijk?

Bas Belleman sprak over hoe Google en andere zoekmachines ons menszijn veranderen. “Het idee dat we moeite zouden doen om iets te vinden, begint te verdwijnen.” Hij pleit dan ook voor een zoekmachine die ons meeneemt op zijn zoektocht en niet pasklare antwoorden biedt. Wat blijkt uit de reactie van De Rijke, die is daar allang mee bezig.

Dossier: 2014 — 2015

Nieuwe initiatieven in het hoger onderwijs

Vandaag keken Swammerdampresentatoren Lieven Heeremans en Eveline van Rijswijk naar nieuwe initiatieven binnen de wetenschap. Van het – sinds de Maagdenhuisbezetting – zo bekende ‘De Nieuwe Universiteit’ naar De Bildung Academie en het platform Hervorming Nederlandse Universiteiten. Een rondetafelgesprek met Hans Radder (platform Hervorming Nederlandse Universiteiten), Tanisha Blom (De Nieuwe Universiteit), Merel van Geel en Michiel Tolman (De Bildung Academie) en natuurlijk onze columnist André Klukhun.

In eerste instantie spraken we over De Nieuwe Universiteit. Begonnen in Amsterdam, maar zijn vleugels uitgespreid over het hele land. Wat is de staat van het initiatief nu? En wat zijn de toekomstplannen?

In het eindgesprek gingen we door op het initiatief De Bildung Academie en onderzochten we de vraag wat een universiteit eigenlijk tot doel heeft. En hoe zit de verhouding met hogescholen? André Klukhun gooide de prikkelende stelling erin dat maatschappelijk relevant onderzoek plaats hoort te vinden op hogescholen en fundamenteel onderzoek op de universiteiten. Maar kan fundamenteel onderzoek niet ook maatschappelijk relevant zijn?

Dossier: 2014 — 2015

De dood beschouwd

Frank van de Goot is één van de weinige forensische pathologen in Nederland. Hij verrichtte meer dan 3500 secties en luidde onlangs in RTL Late Night de noodklok, nadat hij na onderzoek constateerde dat artsen in ons land in 50 procent van de sterfgevallen ernaast zitten bij het vaststellen van de doodsoorzaak. Vorige maand promoveerde hij aan het VU Medisch Centrum met een onderzoek naar letseldatering en verbeterde daarbij meteen technieken om letsel te kunnen dateren. In Radio Swammerdam, het wekelijkse wetenschapsprogramma op AmsterdamFM, spraken Tim Wagemakers en Sterre ten Houte de Lange vandaag een uur lang met forensisch patholoog Frank van de Goot.

In zijn promotieonderzoek ontwikkelde Van de Goot een nieuw model om forensische en klinische pathologie te combineren. Cruciaal hierbij is de context. In het eindgesprek praatten we over de toegevoegde waarde van de forensische pathologie, bijvoorbeeld in ziekenhuizen waar artsen vaak een verkeerde doodsoorzaak vaststellen.

Dossier: 2014 — 2015

Swammerdam’s Swingende Lustrumuitzending!

Op zondagochtend werd het eerste jubileum van Radio Swammerdam, het wetenschapsprogramma van AmsterdamFM, gevierd met een maar liefst twee uur durende uitzending!

We spraken met drie wetenschappers over thematieken die een rol speelden in het leven van Jan Swammerdam, de zeventiende eeuwse wetenschapper, naar wie het programma vernoemd is: Emanuel Rutten, wiskundige en filosoof aan de VU, Cor Zonneveld, bioloog aan het AUC, en Marjolein van Egmond, VUmc.

Ook was er live muziek van Elenne May te horen. Tussendoor klonken er reportages, gemaakt door Luuk Ex, Tim Wagemakers en Lieven Heeremans. Ook Tamar de Waal en Alexander Bakkes, oprichters van het programma, schoven aan. Samen met André Klukhun, columnist van het eerste uur, spraken zij over de beginjaren van Radio Swammerdam.

Op naar het volgende jubileum van Radio Swammerdam!

Dossier: 2014 — 2015

Vriendschap, verkering, sexting en hooking up

Antropoloog Willemijn Krebbekx liep 15 maanden mee in de tweede klas van vier Nederlandse middelbare scholen en onderzocht hoe jongeren relaties aangaan. Ze ontdekte hoe grote rol seksualiteit speelt in de groepsdynamiek. Tweede gast is socioloog Jitse Schuurmans. Hij schreef al eerder over hoe mensen elkaar ontmoeten op een college campus in Californië en een in Hong Kong.

Antropoloog Willemijn Krebbekx won geduldig vertrouwen bij jongeren in de burgklas om vervolgens met ze te praten over relaties in de klas. Ze ontdekte dat ideeen over sekualiteit een grote rol speelt in de dynamiek van vriendengroepen. Socioloog Jitse Schuurmans vroeg studenten in de Verenigde Staten en Hong Kong naar hun realties. En het bleek dat de Amerikaanse jongeren eerst met elkaar het bed in duiken voordat ze aan een relatie beginnen, terwijl studenten in Hong Kong juist na het beginnen met een relatie pas het bed in duiken.

Dossier: 2014 — 2015

Hoe levert de zon ons nog meer op?

In deze aflevering sprak Radio Swammerdam met hoogleraar natuurkunde Albert Polman.
Met hem gingen we op ontdekkingsreis naar de zon en keken we hoe wetenschappers hun kennis van het zonlicht proberen in te zetten voor een maximale benuttig van zonne-energie. Albert Polman legt uit wat licht is en wat de zon voor ons kan betekenen.

Hoe gaan we het energieprobleem oplossen met behulp van de zon? En wordt Shell dan overbodig? Polman geeft uitleg wat er nodig is om meer energie uit de zon te halen. Tot slot is er nog de column van Sicco de Knecht naar aanleiding van de “Stammenstrijd” binnen de UvA.

Dossier: 2014 — 2015

Slaapstoornissen en lichttherapie

Vanochtend heel vroeg (10:00 uur in plaats van 11:00 uur) sprak Radio Swammerdam al over het onderwerp “slaap” en dan met name de verstoring daarvan. Bij het VUmc onderzoekt Sonja Rutten momenteel de effectiviteit van lichttherapie op slaap en stemming bij patiënten met de ziekte van Parkinson.

Vervolgens gaf dr. Ysbrand van der Werf – Hoofd van het onderzoeksteam Neuropsychiatrie bij het VU medisch centrum en Hoofd Emotie en Cognitie aan het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen – uitleg over de functie en verstoring van slaap in het algemeen en in relatie tot zijn eerdere onderzoeken.

Presentatie: Eveline van Rijswijk en Tim Wagemakers
Columnist: Bas Belleman

Dossier: 2014 — 2015

Dark Matter(s)? Over donkere materie…

Deze zondagmorgen droomden we lekker weg over de sterren en het heelal. Naast de stofjes van het periodiek systeem is er nog een andere stof die niet bestaant uit atomen: dark matter (donkere materie). Deze week interviewde Radio Swammerdam natuurkundige Gianfranco Bertone, werkzaam bij the Astroparticle Physics instituut van de Universiteit van Amsterdam, in het Engels. Om te beginnen vroegen alfa presentatoren Tim Wagemakers en Eveline van Rijswijk zich af: hoe kom je erop dat er zoiets bestaat als donkere materie?

Dossier: 2014 — 2015

Serieus gamen met wetenschappers

Farmville, Clash of Clans Candy Crush… wie heeft deze spelletjes niet op zijn telefoon staan? Twee gamewetenschappers vertellen in deze aflevering van Radio Swammerdam over hun onderzoek naar het verdienmodel van gratis spelletjes op je mobiel en hoe sommige games worden ingezet om mensen bij de politiek te betrekken.

Te gast zijn game-onderzoeker David Nieborg (UvA) en media en communicatie wetenschapper Joyce Neys, (EUR). David Nieborg onderzocht hoe de spelers van gratis mobiele games de bedrijven achter het spel toch veel geld opleveren.

André Klukhuhn schreef een column over de erbarmelijke staat van de wetenschap. Joyce Neys liet een andere kant van games zien. Spelletjes die niet alleen verslavend zijn, maar ook leerzaam en zelfs voor wetenschappelijk ondekkingen zorgen.

Dossier: 2014 — 2015

Over stateloosheid en nationaliteiten

In deze aflevering werd het juridische fenomeen ‘nationaliteit’ onder de loep genomen. Katja Swider promoveert op het gebied van stateloosheid aan het Amsterdam Centre for European Law and Governance. Betty de Hart is hoogleraar migratierecht aan de Universiteit van Amsterdam.

Naar aanleiding van de gebeurtenissen in en rondom het Maagdenhuis maakten we deze week bij hoge uitzondering ruimte voor actualiteit. Redacteur Lieven Heeremans maakte een item over de docenten die gister bij elkaar kwamen.

Allereerst werd een definitie gezocht van stateloosheid en de historische achtergrond van nationaliteiten. Vervolgens werd er gesproken over de Nederlandse en mondiale status van nationaliteiten. Stateloosheid en dubbele nationaliteit blijken twee kanten van dezelfde medaille. Wellicht is de oplossing om niemand meer een nationaliteit te geven.

De presentatie was in handen van Eveline van Rijswijk en Sterre ten Houte de Lange.

Dossier: 2014 — 2015

Integreren in het moslimdebat

In deze aflevering stonden de moslims centraal in Radio Swammerdam. Of althans, centraal: het debat over de integratie van moslims is sinds 9/11 steeds verder gepolariseerd. Thijs van Dooremalen doet op het moment promotieonderzoek aan de UvA naar de veranderingen in het politeke debat omtrent moslims en terrorisme. Thijl Sunier, hoogleraar culturele antropologie aan de VU, doet veldonderzoek naar hoe, wat hij noemt ‘gewone’ moslims’ (lees: niet de Imams) participeren in de Nederlandse samenleving.

Columnist Sicco de Knecht sprak zich in zijn column fel uit tegen de veiligheidsterreur van de overheid. De column had als titel: Ver weg maar toch dichtbij. In het eindgesprek werd geconstateerd dat alle partijen er over eens zijn dat moslims moeten integreren. De onderliggende vooronderstelling is echter dat moslims helemaal niet integreren, maar allang deelnemen aan de samenleving.

Dossier: 2014 — 2015

Over Alice en andere zorgrobots

Naar aanleiding van de onlangs verschenen documentaire over zorgrobot Alice spraken we over Alice en zorgrobots in het algemeen. Te gast was Johan Hoorn hoofdonderzoeker aan het onderzoeksproject SELEMCA, dat verantwoordelijk was voor de bouw van Alice. Daanaast spraken we met Martijntje Smits, techniekfilosofe, over de gevolgen en implicaties van Alice voor de verhouding tussen mens en robot.

Dossier: 2014 — 2015

Feminisme II: Meisjescultuur

Deel twee van het tweeluik over feminisme in Radio Swammerdam! Met Linda Duits over haar onderzoek naar meisjes, en over het onderscheid maken tussen man en vrouw. Hoe belangrijk is geslacht bij genderstudies? En moet je in het onderwijs de verschillen tussen jongens en meisjes benadrukken?

Presentatie: Sterre ten Houte de Lange en Tim Wagemakers

Dossier: 2014 — 2015

Feminisme I: de Shevolution

Deze week enkel vrouwen aan tafel bij Radio Swammerdam. Sterre en Eveline spreken met Kisten van den Hul, in 2011 vrouwenvertegenwoordiger namens Nederland bij de VN en op twitter bekend als @thechangeagent. Daarnaast aangeschoven zijn Merva Renda en Sophia Reedijk. Zij volgden bij van den Hulst het vak Shevolution aan het Instituut voor Interdisciplinaire studies aan de Universiteit van Amsterdam.

Van den Hul schreef het boek (S)hevolution, waarin ze verschillende aspecten van het feminisme onderzocht. Nieuw aan tafel was Shanna Haaker die haar eerste column voordroeg. Luister volgende week naar het tweede deel van dit tweeluik over feminisme!

Dossier: 2014 — 2015

Criminelen, straffen of behandelen?

Een aflevering van Radio Swammerdam in het teken van crimineel gedrag. Wat is crimineel gedrag? Waar komt het vandaan? En hoe voorkomen en behandelen we het? Presentatoren Luuk Ex en Tiago Abas spraken met Sanne de Vries en Marije Kuin. De Vries doet onderzoek naar de effectiviteit van een preventief behandelprogramma voor crimineel gedrag. Kuin heeft onderzoek gedaan naar de levensloop van vrouwelijke gedetineerden.

In het tweede gedeelte van het programma spraken zij rondom de centrale vraag die vaak gesteld worden: straffen of behandelen? Daarvoor plaatste columnist Machiel Keestra het criminaliteitsvraagstuk in historisch en breder perspectief. Hij refereerde onder meer aan het gedachtegoed van Martin Luther King.

Dossier: 2014 — 2015

Tocht langs fietsonderzoek in Amsterdam

Deze aflevering bespreken Lieven Heeremans en Tiago Abas wetenschappelijk onderzoek dat elke Amsterdammer aan het hart gaat: fietsonderzoek. Te gast is Marco te Brommelstroet, onderzoeker aan het Urban Cycling Institute van de Universiteit van Amsterdam en op twitter bekend als de @fietsprofessor.

Er werd gesproken over fietsgedrag, de fiets-trein combinatie, hoe kuispunten en wegen worden ontworpen en welk beleid de gemeente voert rondom fietsers. De column van Sicco de Knecht gaat toepasselijk over de onderlinge haat van weggebruikers. Tot slot worden fietsparkeerplekken besproken en blijkt dat er een omslag nodig en gaande is in het beleid van de gemeente.

Dossier: 2014 — 2015

Derrida uitgelegd door Johan de Jong

Tim Wagemakers en Lieven Heeremans interviewden hun oude docent filosofie Johan de Jong over het proefschrift dat Johan schrijft over de schijnbaar ondoorgrondelijke filosoof Jacques Derrida. Geniaal of gek? Een ingewikkelde kwestie waar Radio Swammerdam even goed de tijd voor neemt. En er was natuurlijk de column, ditmaal van Bart van Heerikhuizen. Hij legde in zijn column een link tussen rouwkaarten, onbeschrijflijkheid en commodificatie. Met Johan spraken we daarna over classificatie, grenzen en protest. Als een simpel tegengeluid volgens Derrida niet voldoende is, hoe kun je dan nog iets van protest vormgeven? Of verder komen? Een les in nederigheid, zo blijkt, want niet elk probleem heeft een oplossing.

Dossier: 2014 — 2015

Over dialecten praten met het Meertens Instituut

De redactieleden en gasten van Radio Swammerdam zijn na de Kerst uit hun windstreken teruggekeerd naar Amsterdam en maakten deze week dialecten bespreekbaar. Te gast zijn Frans Hinskens en Etske Ooijevaar, beide werkzaam aan het Meertens instituut. Ooijevaar onderzoekt met een ultrasound apparaat hoe de tong zich manouvreert bij de uitspraak van Volendammers. Hinskens stelt dat het aantal dialecten niet te tellen valt, maar dat men doorgaans spreekt van dialect groepeingen. Elke groep heeft te maken met zijn eigen vooroordelen.

Presentatie: Eveline van Rijswijk en Tiago Abas

Dossier: 2014 — 2015